Laik düzene karşı olanlar, Derviş Mehmet adında biri etrafında toplandılar ve Menemen’de bir ayaklanma çıkarmışlardır. Olayı önlemeye çalışan Asteğmen Kubilay’ı öldürdüler. Ayaklanma Türk Ordusu tarafından bastırılmıştır.
Menemen Olayı Nedir?
Menemen Olayı, 23 Aralık 1930 tarihinde İzmir’in Menemen ilçesinde cereyan etmiştir. Şeriat yandaşlarının, yedek subay olan Mustafa Fehmi Kubilay’i şehit ettikleri ve bu çerçevede gelişen olaylara verilen isimdir.
Asteğmenin yardımına gelen 2 bekçi Hasan ve Şevki de aynı grup taraşından katledilmiştir. Yaşanan durum neticesinde ise verilen cezalar, halkın olaylara tepkisi olayların başlamasına neden olmuştur.
Menemen Olayı Neden Çıktı?
Şeriat isteyen kesimin etkisinin büyük olduğu bilinmektedir. Laz İbrahim yönetiminde olan silahlı bir grup, 23 Aralık 1930 tarihinde namaz sonrasında yeşil bir sancak eşliğinde yürümeye başlamışlardır. Silahlı olan grup kendilerine zorla yandaş bularak cumhuriyet rejimine karşı olan büyük bir grup yaratmaya çalışmışlardır. Dini korumak bahanesi olan gruba ilk müdahale Mustafa Fehmi Kubilay tarafından yapılmıştır ve müdahale sonrasında şehit düşmüştür.
Menemen Olayı’nın Gelişimi
Nakşibendi tarikatının lideri tarafından desteklendiği ileri sürülen ve şeriat taraftarlarının sabah namazı sonrasında başlattıkları hareketlerin askeri birliklere iletilmesinden sonra yedek subay olan Mustafa Fehmi Kubilay olay yerine bir manga askerle gelmiştir.
Askerlere ayrıca plastik kurşun kullanmalarını söylemiştir. Ancak Kubilay, olayların büyümesine mani olabilmek için askerlerinden ayrılarak tek başına konuşarak müdahale etmeyi daha uygun bulmuştur. Bu esnada vurulan Kubilay, öldürücü bir yara almadığı için çıkan çatışma sırasında caminin avlu kısmına sığınmıştır.
Derviş Mehmet’in olayı fark etmesi sonrasında Kubilay’ın başını da cami avlusunda kestiği bilinmektedir. Kesilen başı tüm çabalarına karşın sancaklarına takamayan şeriat yandaşları, bu sırada olay yerine gelen askeri birliklerin duyulmasından sonra kaçmaya çalışmışlardır. Derviş Mehmet ve bazı isyancılar askerle çatışmaya girdi ve öldüler. Ancak birlikler kaçan yandaşları kısa süre içerisinde yakalamayı başarmışlardır. Atatürk ise Ankara’da bu olaydan çok büyük üzüntü duymuştur.
Menemen Olayı Önemi ve Sonuçları
- Çok partili sistem için hazır olmadığı kesin olarak anlaşılmıştır.
- Sıkıyönetim ilan edildi.
- Laikleşme yolunda reformlar hız kazanmaya başladı.
- Çok partili hayat için denemeler 1945 yılına kadar kendini tekrar göstermemiştir.
- Olaylar sonrasında Serbest Cumhuriyet Fıkrası kendini kapatma kararı almıştır.
- Savaş mahkemeleri kuruldu.
- Kurulan mahkemeler neticesinde halkın isyana teşvik edenler yakalanarak idam edilmiştir. İdam cezası almayan isimler ise farklı şekillerde cezalandırılarak var olan düzenin bozulmasına mani olunmaya çalışılmıştır.
Günümüzde ise bu olaylar 2010 yapımı Kubilay filmiyle de gündeme gelmiştir.
