Osmanlı Devleti içerisinde padişahların Allah’tan gelen bir yetki ile görev yaptıklarına yönelik bir inanış bulunuyordu. Bu nedenden ötürü padişahlar devlet yönetimi hakkında sınırsız bir yetki ve otorite üzerinden hareket edebiliyorlardır. Senedi İttifak padişahların var olan otoritelerini kısıtlayarak yeni sorguların ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu açıdan önem arz eden belge aynı zamanda İngilizler açısından oldukça değerli olan Magna Carta ile de benzetilmektedir.
Senedi İttifak Önemi Nedir?
Osmanlı tarihinde ilk kez Senedi İttifak ile padişahın otoritesi belli sınırlar içerisine çekilmeye çalışılmıştır.
Belgenin imzalanması 7 Ekim 1808 tarihine denk gelmektedir. Ayrıca belgenin hazırlanmasında Rusçuk Ayanı Alemdar Mustafa Paşa’nın etkisi büyüktür. Senedi İttifak, 2. Mahmut zamanında Osmanlı Devletinin önde gelen ayanları arasında imzalanmıştır. Anlaşama kapsamında ayanlar ve 2. Mahmut karşılıklı sözler vermişlerdir. Verilen sözlere göre ayanlar, padişahın kararlarına saygı ile yaklaşıp emirlere uyacaklardır. 2. Mahmut ise, olası haksızlıklara müsaade etmeyerek ayanlarının haklarını mümkün olduğu kadar koruyarak hareket edecektir.
Senedi İttifak Amacı
Osmanlı Devleti kuruluş yılından yüzyıllar sonra otoritesinde bazı sarsılmalar hissetmeye başlamıştır. Sorun olarak algılanan bu durumlar aslında Senedi İttifak amacı olarak gösterilebilmektedir. Devletin önemli alanlarında görev yapan ayanlar otorite boşluklarından istifade ederek yeni sorunlar yaratabilmektedir. 2. Mahmut, sarsılmış olan devletin otoritesini yeniden toparlayabilmek için Senedi İttifak’ı imzalamayı kabul etmiştir.
Böylece ayanlar hem padişaha hem de onun sadrazamına koşulsuz olarak itaat etmeye rıza gelmiştir. Geçmişte olduğu sisteme dönülmeye çalışıldığı da 2. Mahmut’un Senedi İttifak ile istediği maddelerden anlaşılmaktadır. Ayanlar ise 2. Mahmut’un vereceği kararlarda kendilerini ezmemelerini ve haklarına saygı göstermesini talep etmişlerdir. Bu sayede iki taraf arasında sorunsuz bir şekilde anlaşmanın imzalanması sağlanmıştır.
Senedi İttifak Özellikleri
Senedi İttifak özellikleri arasında bilinmesi gereken en önemli husus, padişahın otoritesinin sınırlandırılması ile alakalı olandır. Bu alanda aslında padişahın kendi ayanlarına karşı dahi sözünü geçiremediği sonucuna ulaşılmaktadır. Durum ise Osmanlı Devleti’nin iç işlerindeki kuvvetinin giderek azaldığının göstergesidir. Bu gibi imtiyazlar, dış güçlerin Osmanlı hakkında farklı parçalama planları kurnalarına zemin hazırlamıştır.
Ayrıca Sadrazamın emirlerine de uymalı ve diğer Ayanların işlerine karışmamalıdırlar. Buna karşılık Babıali , Ayanları ve onların iktidar iddialarını meşru olarak kabul etti. Ayanlar, isyan çıkması durumunda padişahın yardımına gelecek ve onun yanında duracaktı.
Senedi İttifak’ın önemli özelliklerinden biri diğeri de anayasal olarak algılanmasıdır. Ancak bu alanda anayasa ise anayasal belgeler birbirlerine karıştırılmamalıdır. Senedi İttifak sadece anayasal bir belge olarak kendini göstermektedir. Anayasal olması nedeni ile Senedi İttifak, Osmanlı Devleti’nde görülen ilk demokratik hareket olarak da algılanmaktadır.
Senedi İttifak Sonuçları
Osmanlı Devleti’nde otorite sınırlandırılması olarak görülen Senedi İttifak sonuçları açısından büyük zararlar getirmemiştir. Çünkü o dönemde var olan ayanların büyük bir kısmının belgeye imza atmaya yanaşmadıkları bilinmektedir. Bunun yanı sıra 2. Mahmut da belli konularda ilerleme kaydetmesinin ardından belgenin hükmünü ortadan kaldırmaya çalışmıştır. Ayrıca anayasal bir belge olmasına karşın Senedi İttifak’ın Osmanlı döneminde ileriki zamanlarda ortaya çıkacak olan Tanzimat Fermanı gibi atılımlar ile herhangi bir benzerliği bulunmamaktadır. Bu da belgenin Osmanlı açısından uzun vadede herhangi bir zarara yol açmadığını kanıtlar niteliktedir.
