| Çeşit | Düzenleme Antlaşması |
| İmzalanma Tarihi | 8 Şubat 1914 |
| Yer | İstanbul |
| İmzacı devletler |  Rusya İmparatorluğu Osmanlı İmparatorluğu |
| Dilleri | Rusça, Osmanlı Türkçesi |
1. Balkan Savaşı’nın kaybedilmesiyle Osmanlı Devleti’nin zaafları ortaya çıkar. Ermeniler, Osmanlı Devleti’nin bu durumundan istifade etmek için sürekli gündemde tutmaya çalıştıkları ‘Ermeni Islahatının’ üzerine giderek daha çok dillendirmeye başladılar. Böylelikle 1913 yılında Osmanlı çok zor bir durum içerisine girmek durumunda kalmıştır.
Ermenilerin, sonu özerkliğe varan çok ağır şartları vardı. Büyük devletler Ermenilerin bu şartlarının yerine getirilmesi için sıkı bir şekilde takip ettiler. Osmanlı Devleti ile Ermeniler arasında 8 Şubat 1914 tarihinde Yeniköy Antlaşması imzalanarak Ermenilerin şartlarının büyük bir kısmı karşılandı.
Yeniköy Antlaşması Maddeleri
- Yeniköy Antlaşması’na göre “6 vilayet’’ olarak adlandırılan Doğu Anadolu 2’ye ayrılır.
- 1. bölge olan Erzurum, Sivas ve Trabzon genel müfettişliğini, Hollandalı Doğu Hindistan Sömürgeleri memurlarından Westenek’e; ikinci bölge olarak ise Van, Bitlis, Harput ve Diyarbakır’ı Norveçli Binbaşı Nicolas Haft’a verilmiştir.
- Bu müfettişler sivil idare, adliye, polis ve jandarmayı tayin edip denetleyebileceklerdir.
- Müfettişler gerekli gördükleri durumlarda devletten asker talep edip kendi emirleri altına alabileceklerdir.
- Suçlu buldukları ya da yetersiz olduklarını düşündükleri memurları mahkemeye sevk edip görevlerinden alabilecekler yeni memurlar tayin edebileceklerdir.
- Bütün kanunlar, kararlar, ilanlar ve emirler yerel dile çevrilip genel müfettişlerin onayı ile mahkemelerde yerel dille konuşulacaktır.
- Osmanlı vatandaşının hepsi askerlik yapacak bu görevlerini oturdukları bölgelerde yapacaklardır.
- Müfettişlerin gözetimi ile her yıl nüfus sayımı yapılacaktır. Mezhep, milliyet ve konuştukları dil sorulacak genel meclis buna göre kurulacaktır.
- Müfettişlere Osmanlı maliyesi tarafından aylık 4’er yüz Osmanlı altını ödenecektir. Ayrıca müfettişler lojmanlarda tahsil edilecektir.
Osmanlı ilk defa 6 devletin baskısı ile Avrupalı yabancı müfettişlerin Osmanlının kendi sınırları içinde Talat Paşa’nın hükümetinin denetlenmesini kabul etmek durumunda kalmışlardır. Prof. Vahakn Dadrian, Yeniköy antlaşmasını bir dönüm noktası olarak görmektedir.
Bu antlaşma, Osmanlı devleti için kabul edilemez bir olay ve zorla imzalatılan bir antlaşma olarak görülmektedir.
Cemal Paşa bu antlaşma hakkında bazı açıklamalarda bulunmuştur;
Rusya’nın tekrar Ermenilerin koruyuculuğunu uluslararası alanda üsteleneceği bir konuma geleceği ile ilgili olarak bilinmektedir.
Yararlı Olabilecek Bağlantılar
