Ali Galip Olayı Nedir ve Nasıl Gerçekleşmiştir?

Ali Galip Olayı Nedir?

Mustafa Kemal Paşa’nın Sivas Kongresi’ne yaptığı hazırlıklar için bölgedeki çalışmalarını baltalamak adına İstanbul Hükümeti’nin ve Elâzığ valisi Ali Galip Bey’in yaptığı girişimlere Ali Galip Olayı denir.

Ali Galip Olayı Ne Zaman?

Ali Galip Olayı, 12 Eylül 1919 tarihinde başlamıştır.

Ali Galip Olayı Hangi Kongre Zamanında Yaşandı?

Ali Galip olayı, Sivas kongresi hazırlıkları için çabalar yaparken yaşanmıştır.

Mustafa Kemal’i ortadan kaldırmanın yanında Heyet-i Temsiliye ve Millî Mücadeleyi de durdurmaya çalışmışlardır. Ali Galip Bey’in yanında Malatya Mutasarrıfı Halil Bey ve Büyük Britanya istihbaratından Binbaşı Covbertin Noel de bu girişime katılmışlardır. Olayı özet halinde anlatmak gerekirse:

Mustafa Kemal Paşa ve silah akadaşları 2 Eylül 1919 sabahı Sivas’a vardılar şehre 5 km uzaklıkta çadırlar kurulmuş ve Sivas halkı karşılamaya gelmişti. Sivas kongresine ve milli mücadeleye elbette karşı çıkan çok insan vardı. Batıda Yunan ile çete Savaşı sürdüren kuvvacılar kendilerini birer lider olarak görüyor ve milli bir örgütlenmeye ihtiyaç duymuyorlardı. Rauf Orbay ve Refet Bele, Amasya toplantısında Amasya kararlarını çok zor imzalamıştı. Kazım Karabekir Paşa ise Sivas’ta toplanmaya sıcak bakmıyordu, ona göre Sivas Kongresi varlıklarını kendi elleriyle tehlikeye atmak olacaktı. Karabekir Paşa, Erzurum Kongresi ile yetinmek gerektiği görüşündeydi. Böyle bir ortamda Sivas kongresine katılımcı bulmakta kolay olmadı. Seçilen 40 mebustan 36’sı kongreye katılabildi.

Sivas Kongresi başladığında tarihler 4 Eylül 1919’u gösteriyordu ve Mustafa Kemal Paşa açılış konuşmasında tarihe geçen şu ifadeleri kullandı: “Tarih bir milletin varlığını hakkını hiçbir zaman inkar edemez. Vatan ve milletimiz aleyhinde verilen hükümler ortaya sürülen kanaatler muhakkak ki iflasa mahkumdur. Milletin namus ve istiklalini kurtarmak için silaha sarıldığını” söyleyen Atatürk 3 muhalif oya karşı çoğunluğun oyuyla başkan seçilmiş ve tarihi kongre başlamıştı.

Ali Galip Olayının Sebepleri

• Damat Ferit Paşa’nın İngiltere Hükümeti ile ilişkilerin iyi olmasını umarak saltanatını devam ettirebileceği düşüncesi,
• Mustafa Kemal Paşa’nın 22 Haziran 1919’da imzaladığı Amasya Tamimi ve etkileri,
• Damat Ferit Hükümeti, İngiltere desteği alarak milli direnişi ortadan kaldırma fikri,
• Kuvayı Milliye adı altında direnen kişilerin sayısının artması,
• Amasya Tamiminde İstanbul Hükümetinin İtilaf Devletleri baskısı altında olduğunu ve milletin kendi kendini kurtaracağını düşünceleri neden olarak gösterilebilir.

Ali Galip Olayı Nasıl Gerçekleşmiştir?

Sızdırılan Amasya Tamiminden sonra Damat Ferit Hükümeti, 9. Ordu Müfettişi olan Mustafa Kemal Paşa’nın görevini bırakmasını ve İstanbul’a dönmesini istedi. Buna rağmen Mustafa Kemal, bu isteğe kulak asmadı ve sızdırılan Tamimde bir sonraki kongrenin de Sivas’ta olacağıydı. 22 Haziran 1919’da Kazım Karabekir’in de onayını alarak Amasya Genelgesi’ni Anadolu’da bulunan tüm valilere ve askeri birliklere gönderdi. Bu genelge ile İstanbul Hükümeti arasındaki gerginlik en üst düzeye ulaşınca Mustafa Kemal Paşa görevini bırakıp istifa ettiğini açıkladı.

Ali Galip Olayının Sonuçları

• Erzurum Kongresinde başkan seçildikten sonra Damat Ferit Hükümeti’ne karşı gelen Heyet-i Temsiliye ve diğer dernekleri birleştirildi. Böylece İstanbul Hükümeti de İngiliz Yüksek Komiserliği ve Kürt Teali Cemiyeti ile birlikte komplo planları oluşturdular.
• 1 Eylül tarihinde de Dâhiliye Nazırı Adil Bey, Ali Galip ile Sivas’a vali olarak gitmesi için anlaştı ve Ali Galip’e Doğu bölgesinde herhangi bir kışkırtma çıktığında bastırma görevi verildi. 3 Eylül 1919’da da Ali Galip Bey’e emir iletildi. Bu emirname içinde Kürt aşiretlerinden 150 silahlı toplayıp Sivas’taki toplantıyı engelleme görevi yazılıydı. Buna göre silahlı Kürtler ayrıca süvari birlikleriyle de önce Malatya’da, sonra da Sivas’ta toplanarak kargaşa yaratacak ve zaten görevinden istifa etmiş olan Mustafa Kemal Paşa’yı ve toplantıya katılanları etkisiz hale getireceklerdi ve böylece Sevr Antlaşması’na karşı çıkanlar ortadan kaldırılacaktı. Bu emirname sonucu 6 Eylül 1919’da Malatya’ya geldi ve 7 Eylül tarihinde de kağıt Mustafa Kemal’in eline geçti.
• Ali Galip Bey, Malatya’da Bedirhan aşiretinden Halit Bey tarafından karşılanarak aynı zamanda Musul’u işgal eden İngiltere kolordu komutanları ve Kürt aşiretlerini organize etme görevini yapan İngiliz Binbaşısı Covbertin Noel ile toplandı. Haberleri alan M. Kemal Paşa’da 15. Alay Komutanı İlyas Bey’e bu toplantıya katılanların tutuklanmasını emretmesi üzerine Ali Galip, Edward William Charles Noel ve Bedirhan aşiretinden toplantıya katılan kişilerin kaçtığı öğrenildi.
• Olayın İstanbul’da duyulması üzerine Damat Ferit Paşa Hükümeti düşürüldü.
• 16 Mart 1920’de İngiliz Birlikleri, Şehzadebaşı Baskını‘nı yaptılar.
• 6 Ekim 1920’de Ali Rıza Paşa Hükümeti kuruldu.
• Böylece Kuvayı Milliye de giderek güçlendi.
• Ali Galip daha sonradan 150’likler listesine alındı ve ülke dışına kaçıp at ticareti işine girdi.

Yardımcı Olabilecek Bağlantılar:

• • Ali Galip Olayı’nın Milli Mücadele Taraftarı Gazetelerdeki Yankıları
  • Ali Galip Olayı