Osmanlı Devleti, içerisinde pek çok farklı milletin bulunduğu imparatorluklardan biridir. Ancak Osmanlı’nın sona ermesinden sonra pek çok Türk, Anadolu sınırları dışında kalmıştır. Özellikle Yunanistan, büyük miktarda Türk bulunan ülkelerden biri olarak ön plana çıkmaktadır. Kurtuluş Savaşından sonra gerçekleştirilmiş olan Lozan Antlaşması sonrasında mübadelenin başlaması kararlaştırılmıştır.
Nüfus Mübadelesi Nedir?
Türkiye ile Yunanistan Krallığı arasında kendi vatandaşlarının antlaşmalar gereğince zorunlu göç ettirilmesine verilen isimdir.
Mübadele boyunca ülkemizde yaşayan Rumlar Yunanistan’a göç etmiştir. Aynı şekilde Yunanistan’da yer alan Türkler de ülkemize giriş yapmışlardır.
Nüfus Mübadelesi Sorunu
Nüfus mübadelesi sorunu, 30 Ocak 1923 yılında Türkiye ve Yunanistan arasında imzalanan “Türk – Yunan Nüfus Mübadelesi’ne İlişkin Sözleşme ve Protokolü” ile ortadan kaldırılmaya çalışılmıştır.
İmzalanan protokole göre ülkemizde yaşayan tüm Rumların zorunlu olarak göç etmeleri istenmemiştir.
Nüfus Mübadelesi’nin Maddeleri
- Türk ve Yunan vatandaşları, öncesinde bulundukları ülkeye izin almadan geri dönüş yapamayacaklardır,
- İstanbul’daki Rumlar ile Batı Trakya’daki Türkler mübadele dışı tutulacak,
- Hükümetler göç edenlere yardım edecek,
- Göç edenler eski ülkenin vatandaşlığından çıkarak geldikleri ülkenin vatandaşlığını alacak,
- Göç edenlerin yanlarında bulunan eşyalarından vergi alınmayacak,
- Geri kalan mallar için karma komisyon kurulacak.
Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesi Anlaşmazlıkları
Nüfus mübadelesi anlaşmazlıkları arasına Etabli en önemlilerinden biridir. Bu sorunu ortaya çıkmasında sözleşme metinlerinde olan “etabli” kelimesinin iki ülke tarafından da farklı yorumlanmasından kaynaklanmıştır. Aslında burada göç edenleri Türk-Yunan olarak ayırmak yerine din mezhepleri olarak ayırmak çok daha doğru olacaktır.
Etabli Nedir?
Etabli, Türk ve Yunan Mübadelesi’nin nasıl olmasına gerektiğine dair anlaşmazlıkları belirten sorundur.
Türkiye, madde gereğince İstanbul’da yaşanan Rumların büyük bir bölümünün göz etmesini istediğinden kelimenin kapsamını küçük tutmaktaydı. Yunanistan ise durumu tam tersi olarak düşünmekteydi. Yaşanan anlaşmazlıklar Rumlar ve Türkler arasında da anlaşmazlıklara neden olunmuştur. Sonrasında imzalanan yeni anlaşma kapsamında Trakya’daki Türkler ile İstanbul’daki Rumların etabli olarak sayılması gerektiği kararına varılmıştır.
Mübadeleden Muaf Tutulanlar;
İstanbul, Gökçeada ve Bozcaada’da yer alan Rumlar ve Batı Trakya Türkleri yer almaktadır.
Nüfus Mübadelesi Nedenleri
- Yunanistan’ın da Türkiye’nin de ulusal bir devlet kurmak istemeleri,
- Milletlerin asimile olmasını engellemek,
- İki devlet de bundan dolayı kendi ırkına ait olan insanları bir bayrak altında toplamak istedikleri bilinmektedir,
- Türkiye’nin gösterdiği çaba Misak-ı Milli sınırlarına ulaşmak için de ortaya çıkmıştır.
Nüfus Mübadelesi Sonuçları
- Türk ve Yunan ilişkilerinde büyük gerginlikler yaşanmıştır.
- Batı Trakya’da gelen Türkler, Rumlardan kalan boş evlere gönderilmiştir.
- Özellikle belli bir dönem İstanbul’da yer alan Rumların ve Batı Trakya’daki Türklerin büyük sıkıntılar çektiği biliniyor.
- Etabli ve Patrikhane sorunları anlaşma üzerinde çözülmüş olarak görülse de etkileri uzun süre devam etmiştir.
- İlgili dönemde Türk-Yunan tarafları arasında ithalat ve ihracat azalmıştır.
- 1.200.000 Hristiyan ve 500.000 Müslüman göç ettirilmiştir.
Faydalı Kaynaklar;
https://www.dunyabulteni.net/tarihten-olaylar/lozanin-aci-meyvesi-nufus-mubadelesi-h304887.html
