Gümrük Birliği Anlaşması ve Türkiye’ye Etkileri

Ortaklık Konseyi’nin yaptığı 6 Mart 1995 tarihindeki toplantıda Gümrük Birliği Kararı alınarak Ankara Anlaşmasında da yer alan Türkiye’nin AET’a (Avrupa Ekonomik Topluluğu) entegrasyonu için geçilen son dönem ele alınmıştır. 22 yıl süren ve Geçiş Dönemi olarak adlandırılan süre sona ermiş ve girilen bu son dönemde Gümrük Birliği Anlaşması yapılmıştır.

Gümrük Birliği Nedir?

Gümrük Birliği; Avrupa Birliği üyeleri, Monaco ve Türkiye gibi ülkelerin kendi aralarındaki ticaretlerde uygulanan gümrük vergilerinin kaldırıldığı anlaşmadır.

1 Ocak 1996’da girilen son dönemde Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne katılımı söz konusu olmuştur. Ticari ürünlerde Türkiye ve Avrupa Birliği arasında kısıtlaması kalkmıştır ve çoğu zaman ticaret imtiyazları uygulanmaktadır. Böylece iki taraf arasında serbest ticaret bölgesi sınırları çizilmiştir ve Ortaklık Konseyi 1/98 kararı ile tarım ürünleri de bu bölgedeki ticaret kapsamına girmektedir. Ortak ekonomik entegrasyon amaçlayan bu anlaşmada gümrük vergileri ve eş etkili vergiler kaldırılmıştır.

İki tarafın da birbiri üzerinde haksız rekabet avantajı sorunlarına yol açacak sorunların da kaldırılması söz konusudur. Ürünlerin serbest dolaşımı sadece işlenmiş tarım ürünlerini kapsamaktadır ve çelik, kömür gibi ürünler için ayrı bir anlaşma yapılmıştır. Anlaşmanın Türkiye ile uyum sağlaması için öne sürülen alanlar ise topluluk ticaret politikaları, sanayi ürünleri ticaretinde ortaya çıkan sorunların kaldırılması, rekabet politikaları, fikri ve sınai mülkiyet hakları ve mevzuatıdır.

Gümrük Birliği Anlaşması Maddeleri

• • Gümrük Birliği Anlaşmasında alınan kararlarda 1 Ocak 1996 tarihinden itibaren anlaşmayı imzalayan taraflar arasında sanayi malları ticareti söz konusu olduğunda gümrük vergilerinin sıfırlanması ve AET’na üye olmayan diğer ülkelere de Avrupa Birliği Ortak Gümrük Tarifesi uygulamasına geçilmiştir.
  • Türkiye’nin dış ticaret rejimi, Avrupa Birliği’ne uyumlu hale gelmiş ve böylece malların serbest dolaşımı politikası devreye girmiştir. Avrupa Birliği’nin uyguladığı ticaret politikasında Türkiye, topluluğun aldığı kararlar neticesinde ithalatta; ortak kurallara uyacak, kotalara ve kısıtlamalara, yanlış uygulanan ticarete karşı önlemler alacak, ihracatta ise; ortak kuralların yanında belirlenen kota ve tarife kontenjanlarına uyarak birlikte bulunmayan üçüncü ülkelere karşı belirlenen ortak kurallara uyum sağlayacaktır. Böylece Avrupa Birliği’nin yaptığı Gümrük Birliği Anlaşması, Serbest Ticaret Anlaşmalarına benzemektedir.
  • Türkiye’nin Gümrük Birliği’ne girmesi ile birlikte Avrupa’ya pazarını açması sonucu malların kalitesi arasındaki fark yüzünden rekabet avantajı oldukça düşüktü ancak CE işaretli ürünlerde de olduğu gibi ürün standartlaştırma uygulaması Türkiye’ye gelmiş ve onaylanmış kuruluşların sayısı artırılmıştır. Bunun yanında herhangi bir ücreti olmaksızın Avrupa’dan gelen her mal Türkiye’ye ulaşacaktır.

• Rekabet politikası adı altında anti-tröst ve birleşme kontrolü altında mevzuatların çoğuna uyum sağlanmış ve devlet destekleri ile birlikte bu süreç oldukça hız kazanmıştır. Devlet destekleri için aynı zamanda bir kanun hazırlanmış ve yürürlüğe girmiştir. Rekabet politikasının yanında fikri mülkiyet haklarının da uyum halinde olması için çalışmalar yapılmaya başlamıştır. Bu alanda uluslararası standartlara uyum sağlamak için edebi ve sanat eserlerinin korunması ve sanatçıların ve yayın kuruluşlarının korunması adına uluslararası anlaşmalarda iş birliğine gidilmiştir. Fikri haklar için de Avrupa Birliği’nin hukuk sistemi ile birebir olması adına hukuki düzenlemeler yapılmıştır.
• Gümrük Birliği Anlaşması sonucu Türkiye, bu mevzuata uyum sağladıktan sonra, bu birliğinin sürekliliği açısından ortaya çıkan konularda da kanunlar düzenlemiştir. Aynı zamanda gümrük rejimleri, kıymeti, beyannameleri, malların dolaşımı, borçları, itiraz hakları, menşe, malların gümrük bölgesine girişi ve çıkışı, serbest bölgedeki dolaşımları gibi konulara da oldukça uyum sağlamıştır. Ekonomi alanındaki bu antlaşmaya ilişkin ülkelerle ticari faaliyetler sürüdürlmektedir; bazı zamanlarda askıya alınması gündemde yer almıştır.

AB Üyesi Olmayan Gümrük Birliği Ülkeleri

Avrupa Birliği dışında olup Gümrük Birliği’ne dahi olan ülkeler;

• Türkiye,
• Andorra,
• San Marino,
• Monaco,
• Guernsey,
• Man Adası.

Gümrük Birliği İle İlgili Video

Yardımcı Olabilecek Bağlantılar:

• Gümrük Birliği (Bakanlık Sitesinden)