Hemedan Antlaşması

Çeşit	Barış Antlaşması
İmzalanma Tarihi	1727
Yer	Hemedan
İmzacı devletler	Osmanlı İmparatorluğu Safevi Devleti
Dilleri	Osmanlı Türkçesi, Farsça

Hemedan; tarihi İpek Yolu güzergâhında bulunması sebebiyle daima stratejik konumunu koruyan bir şehirdir. Şehir geçmiş tarihi incelendiğinde 633 yılında gerçekleşmiş Nihavend Savaşı’ndan sonra Müslüman hâkimiyeti altına girmiş olup 11. yy’ da Büyük Selçuklu Devleti tarafından tekrardan alınmış Safevi Devletinde altın çağını yaşayana kadar Timur tarafından tahrip edilen bir şehirdir. 18. yüzyılda Osmanlılar hâkimiyetinde kısa süreli de olsan kalan şehir yerel halkın baskısı neticesinde Osmanlı Devleti’nin direnişe dayanamaması neticesinde Safeviler’aegeri verilmiştir.

Osmanlı Devleti ile Safevi yönetimleri arasında 1727 yılında imzalana bir barış antlaşması olan Hemedan Antlaşması ile birlikte 1723 yılları ile 1727 yılları arasında devam eden Osmanlı-Safevi Savaşları sona erdirilmiştir. Bilindiği üzere 1723 yılında Osmanlı Devleti, Şirvan’da çıkan karışıklıklar neticesinde Rusya Devleti ile anlaşarak İran ve Kafkasya’ya üç cephede birden savaş açmıştır.

Hemedan, Hoy ve Revan’a giren Van Valisi Serasker Köprülüzade Abdullah Paşa 1725 yılı içerisinde de Tebriz’e girdikten sonra Safevilerin Afşar asıllı kumandanı olan Nadir tarafından Andican’da alınan yenilgi üzerine Safevi Şahı ile anlaşma yoluna gidilerek 1727 yılında Hemedan Anlaşması imzalanmıştır. Osmanlı Devleti, Tebriz dışında ele geçirmiş olduğu Hemedan, Kirmanşah ve Nihaved’i Safevilere geri vermek zorunda kalmıştır.

Hemedan Antlaşması Maddeleri

1. Safevilere (Tebriz, Hamadan ve Kirmanşah) bölgeleri verilmiştir,
2. Nadir Şah’a şahlığının tanındığı bildirildi,
3. Nadir Şah’a madeni para basma yetkisi verildi,
4. Safevi Şahı’na Mekke’ye hac krevanları gönderme yetkisi verildi.

Safevi halkının büyük çoğunluğu, bir süre boyunca Afgan asıllı Afşar Hanedanı’ndan gelen Nadir Şah’ın yönetimini reddetti; ancak askeri başarılarıyla şahın yükselişi sürdü.

Osmanlı ile Safevi Devleti arasında gerçekleştirilen savaşlar incelendiğinden karşımıza;

• Safevi Devleti içerisindeki iç karışıklıklar neticesinde Sünni-Şii çatışmalarını ortaya çıkarmış zor durumda kalan Sünni kesimin Osmanlı Devletinden yardım istemesi ile birlikte Safevi arasında soğuk rüzgârların esmesine neden olmuştur.
• Rusya’nın Kafkasya’yı işgal ederek devletin iç işlerine karışmaya kalkması ile birlikte Osmanlının Rusya ile anlaşma sağlayarak Safevi Devletini karşısına alması.
• Safevi Devletinin, Osmanlı topraklarında Şii propagandası yapması.
• Sınır anlaşmazlıklarının iki ülke arasında her daim devam etmesi.
• Safevi Devletinin de Celali isyanından faydalanma adına adımlar atması.

Osmanlı Devletinin Batı’daki toprak kayıplarını Doğuda telefi etmek gibi düşünceye girmesi neticesinde ilişkiler tamamen kopmuş ve Osmanlı-Safevi Savaşları ortaya çıkmıştır.

Savaş tarihlerini ve sonuçlarını kısaca özetleyecek olursak;

1603- 1611 Osmanlı- Safevi Savaşının kaybedilmesi neticesinde Ferhat Paşa Antlaşması ile kazanılan tüm topraklar Safevilere geri teslim edilmiş ve doğuda en uzun sınırlara ulaşılmıştır.

1617- 1618 Osmanlı- Safevi Savaşlarında önceki anlaşmalara uymayan Safevilerin 1618 yılında Serav Antlaşmasını imzalaması sağlanarak tüm isteklerinin kabulü gerçekleştirilmiştir.

1622-1639 Osmanlı- Safevi Savaşı; Safevilerin Bağdat’ı işgal etmesinden sonra 4. Murat düzenlediği sefer ile Safevileri yenmiş, imzalanan Kasr-ı Şirin Antlaşması ile Bağdat geri alınmış Azerbaycan ve Revan Safevilere bırakılmıştır.

Özetle şunu ifade edebiliriz ki; Safevi Devleti yıkıldıktan sonra sınır boylarında bulunan valiler tarafından kazanılan tarihi başarılar seferlere katılmamalarına rağmen 3. Ahmed ile İbrahim Paşa’ya İran topraklarında kazanılan bu başarıların İstanbul’da duyurmak için fırsat oluşturmuştur.