| Çeşit | Yardımlaşma ve Saldırmazlık Antlaşması |
| İmzalanma Tarihi | 8 Temmuz, 1833 |
| Yer | İstanbul |
| İmzacı devletler |  Rusya İmparatorluğu Osmanlı İmparatorluğu |
| Dilleri | Osmanlı Türkçesi, Rusça |
Hünkâr İskelesi Antlaşması, savaş antlaşmalarından farklı olarak karşılıklı olarak Rusya ve Osmanlı İmparatorluğu’nun birbirlerine yardım etmesine karar verilen bir anlaşma çeşidi olarak karşımıza çıkmaktadır.
Hünkar İskelesi Antlaşması Öncesi
Osmanlı, Rusya ile yıllar süren savalar sonucunda mağlubiyetler almış ve Edirne Antlaşması ile aralarında var olan savaşa ara verilmişti. Osmanlı’nın merkezi otoritesinin zayıflaması ve yabancı devletlerin ülke içindeki yıkıcı faaliyetlerine bağlı olmak üzere dönemin Mısır Valisi olarak göreve getirilen Kavalalı Mehmet Ali Paşa isyan etti. Fransa, Osmanlı içindeki menfaatleri gereğince Paşa’yı destekliyor İngiltere ise bu konuda kararsız bir tutum sergiliyordu.
Padişah 2. Mahmut, valisinin isyanını bastıramamış ve bunun üzerine daha yeni savaştan çıktığı Rusya’dan isyanın bastırılması için yardım talebinde bulunmuştu. Ayrıca Rusya’dan 30.000 kişilik bir ordunun başkent İstanbul’u koruması için de Rusya’dan talepte bulunuldu. Diplomatik görüşmeler Mehmet Ali Paşa ve Osmanlı yetkilileri arasında devam etmekteydi.
Rusya hemen harekete geçerek 9 gemiden oluşan filosunu İstanbul ve Çanakkale boğazından geçirerek Sarıyer civarlarında getirdi. Mısırlı askerlerin Anadolu’dan çekilmediği taktirde Rus kuvvetlerinin boğazlardaki varlığı devam edecekti. Rusya’nın bu tutumunun ve büyüme isteğinin İngiltere ve Fransa’nın çıkarlarına ters düşmesi devletler arasında sıkıntılı durumların ortaya çıkmasına neden oldu. Çıkar çatışmaları Osmanlı ile Mısır Hidivliği arasında Kütahya anlaşmasının yapılmasına neden oldu.
Hünkar İskelesi’nde Sultan Mahmut, kendini güvende hissetmek ve Rusya’nın desteğini yanına almak amacıyla gizli maddelere göre 8 yıl boyunca savaş olması durumunda boğazlar sadece Rus donanmasına açılacaktı.
Hünkar İskelesi Anlaşması Maddeleri
- Osmanlı-Rusya ilişkilerindeki dostluk vurgulandı.
- Osmanlı eğer Rusya’dan yardım isterse Rusya kara ve denizden destek verebilecekti.
- Yardım isteyen Rusya da olsa gelen kuvvetlerin bakım ve diğer masraflarını kendi hazinesinden karşılayacaktı.
- Anlaşma süresi 8 yıl olarak belirlendi.
- Gizli maddeye göre de Ruslara boğazlardan savaş zamanında geçme hakkı da tanınmaktadır. (Bu madde tartışmaya çok açıktır)
- Bu anlaşma aslında bir savunma anlaşmasıdır.
Osmanlı ve Rusya arasında yapılan bu anlaşma Büyük Britanya’yı sinirlendirmiş/rahatsız etmiştir ve İngiliz donanması İzmir açıklarına kadar gelmiştir. Avusturya İmparatorluğu da çıkarlarına ters düştüğü için Rusya ile bir araya gelmiş ve Rus Çar’ından anlaşma maddelerine uyulmayacağının sözünü almıştır. Bu anlaşma sonuçlarına göre de Boğazlar Sorunu gündeme gelmiştir. İngiltere bu olaydan itibaren Osmanlı Devleti’ni korumaya devam etmiştir. Bu adımlar Londra Boğazlar Sözleşmesi’nin imzalanmasına neden olmuştur. İngiliz dış politikasını bu maddeler yıllar boyunca belirlemiştir.
Rus-Osmanlı ilişkileri 10 yıl boyunca bozulmayı sürdürmüştür, antlaşmanın maddeleri zamanla geçersiz olmaya başlamış Kırım Savaşı’yla da kesin olarak hükümlerin ortadan kalktığı söylenebilir.
Yardımcı Olabilecek Bağlantılar:
Mısır sorunu bizi az uğraştırmadı be.